FÀKAN

Dɔnniya >

Miiriya-tɔgɔda

Dorokoli fὲɛrɛ tali ka miiriya kura tɔgɔ Da

An bɛ n'an Sinsin tɔgɔdon-minɛn dalilu kan an ka masala in na ka tɔgɔ Лini sukaro la min kulu kɔnɔ sukaro suguya 8 bɛ yen. O suguya 8 ye miiriya kura ye bamanankan na n'u fana tɔgɔ ma Sɔrɔ fɔlɔ. U tɔgɔ Flɛ nin ye fransɛkan na: sucre = maltose, saccharose, cellulose, lactose; hexose, glucose/dextrose, fructose/levulose; pentose/ribose. Sukaro ninnu tla-tlalen don kulu ni kulu ye ni u kɔnɔ basimafɛn hakɛ dalilu ye. Kunnafoni minnu bɛ ka Di nin yɔrɔ miiriyaw kan olu Bɔra Microsoft Encarta Encyclopedia (bakuurugafe) 2008 kɔnɔ.

Sani an ka Se yɔrɔ jan, an b'a Fɔ ko tɔgɔdon-minɛn bɛ tali Kɛ tɔgɔda-sababu min kan k'o bɛ Se ka Caya miiriya kelen bolo. O la, tɔgɔda-sababu minnu bɛ Sɔrɔ miiriya la an bɛ olu Sɛrɛda fɔlɔ kasɔrɔ ka an Лɛnawoloma u cɛ la ka sugandilen tɔgɔdon-minɛn Jira ninka miiriya tɔgɔ Bɔ o kɔnɔ.

misali: bolifɛn sen flama Nana farafinna kɔnɔ waati min na, bɛɛ y'a tɔgɔda-sababu Kɛ fɛn ye min n'a bɛ sira la i ka tabiya kɔnɔ.

Mali kɔnɔ (bamanankan):

A tɔgɔda-sababu Kɛra: fɛn kura min ɲɛci bɛ tali Kɛ so ɲɛci kan

O tɔgɔdon-minɛn: A bɛ B ka kɛta Kɛ

O Bangera tɔgɔ min na o Kɛra: nɛgɛso (so nɛgɛlama). A bɔlen tɛ so fɛ nk'a bɛ so jɔyɔrɔ Fa yɛlɛnkan siratigɛ la.

Cinwa Aʃebe ka gafe Things fall apart  (1958) b'a Jir'an na ko bamanankan ka nɛgɛso tɔgɔda-sababu kelen in ye Igbow Bla k'a tɔgɔ Da ni A bɛ B ka kɛta Kɛ  (the iron horse = byke) tɔgɔdon-minɛn kelen in ye.

Santrafriki kɔnɔ (sango):

Tɔgɔda-sababu: minɛn kura senw Dlara bɔgɔ min na n'o ye mana ye.

tɔgɔdon-minɛn: A ye B dlabɔgɔ ye ka C bakuuruba tɔgɔ Da, B ye min fan dɔ ye la.

tɔgɔ dalen: manasenma

boliikow fɛ yen:

A tɔgɔda-sababu Kɛra: sen hakɛ min b'a la (2) o faralen mɔgɔ sen hakɛ (2) kan o bɛ sen naani Di min bɛ na Teliya ni senflalataama ye.

O tɔgɔdon-minɛn: A hakɛ bɛ B ka teliya Jira

tɔgɔ dalen: sennaani (olu ka tɔgɔda-sababu ni tubabukan ta bɛ tali Kɛ ɲɔgɔn na i komin "sen teliman: minɛn ka baara nɔ/kɔla".

Lilikow fɛ yen: train

tɔgɔ dalen: mambele-ma-suka

tɔgɔda-sababu: minɛn in bɔcogo a nɔ na n'a bɛ Taa a kun fla bɛɛ fɛ

kumajago-sen talen: bisigili kɛli train ni saninkunfla cɛ o min bɛ taa i kun fla bɛɛ kan

Bamananw fɛ yen: train

tɔgɔ dalen: sisikurun

Tɔgɔda-sababu: kurun min bɛ sisi Bɔ a taatɔ

Tɔgɔdon-minɛn: A ye B ka fɛn bɔlen ye

Nimadɔn ni basidɔn jɛ ye sukaroko miiriya kalan ye. Komin an bɛ na Don sukaro n'a bɔnnaw na k'u tɔgɔ dacogo Лini bamanankan na, an b'a dɔnniya Weele fɔlɔ ko nimabasidɔn.

Sucre = sukaro, o tɔgɔ b'an bolo ka kɔrɔ, hali n'a y'a sɔrɔ ko a tɔgɔ ye daɲɛ singalen ye

Finnan den 12 bɛ sukaro minnu kɔnɔ

disaccharide / polysaccharide

- Finnan den 12 sukarow ka kulu tɔgɔ = maflasukaro / tanniflalasukaro

maltose (C12H22O11):

tɔgɔda-sabanu n'o bɔnnatɔgɔ

- A bɛ Sɔrɔ mugu la ka caya = mugusukaro

- A bɛ Dla denw ka dumuni sukaroko kama, bari a yeele ka di = densukaro / dendumuni-sukaro

- A bɛ Sɔrɔ kabamugu la ka caya = kabasukaro

saccharose/sucrose:

Tɔgɔda-sababuw n'o bɔnnatɔgɔ

- A dunni forobayalen don ni sukaro tɔ bɛɛ ta ye = forobasukaro

- A bɛ Bɔ sukarokala la ka caya = kalasukaro / ɲiminkala-sukaro

- A ka c'a la a ka jɛ pasi = Sukarojɛ

- A timiya ka bon ni sukaro tɔ bɛɛ ta ye = legelegesukaro / timitimi-sukaro

celulose:

Tɔgɔda-sababu n'o bɔnnatɔgɔ

- A bɛ Sɔrɔ jiriw ji la ka caya, a tɛ bagan caman fari la = jiriji-sukaro

- A tɛ Yeele jimafɛnw na = yeelebalisukaro

- A bɛ sɛbɛnfura Labɛn ka Kɛ kartɔn wali golo-ladegefɛnw ye = sɛbɛndla-sukaro

- A ɲɛci bɛ fini dɔw dlali la = finidla-sukaro

- A bɛ Kɛ ka wɛɛrɛ minnen Dla = minnisukaro

- A bɛ safunɛ dlafɛnw na, (i b'a ye an ka musow bɛ sɛgɛmajiriw jeni ka Kɛ safunɛlafɛnw ye togodaw la) = safunɛsukaro / sɛgɛsukaro

- A bɛ nɔrɔlanw kɛfɛnw na = nɔrɔlansukaro

- Mɛnɛnfɛn ni poronfɛn duman caman lakɛfɛn don (kɔɔrimugu min bɛ Mɛnɛn ka marifa mugu Mɛnɛn cili kama) = mɛnɛnfɛn-sukaro / poronfɛn-sukaro

lactose:

Tɔgɔda-sababu n'o bɔnnatɔgɔ

- A bɛ Sɔrɔ nɔnɔ na = nɔnɔsukaro

- A ɲɛci ka bon sinminfɛnw denw baloli la = sinjisukaro

- A ɲɛci ka bon nɔɔnɔdla la = nɔɔnɔlabɛn-sukaro

- A bɛ Kɛ furakisɛlaka caman na = furakisɛ-sukaro

Finnan den 6 bɛ sukaro minnu kɔnɔ (kunwɔɔrɔsukaro)

Monosaccharide

- Sukaro min tɛ se ka ci ka kɛ fla ye = kolokelen-sukaro

hexose:

- finnan den wɔɔrɔ bɛ sukaro min na = wɔɔrɔlasukaro (mun wɔɔrɔla b'a kɔnɔ? finnan)

glucose/dextrose (C6H12O6):

Tɔgɔda-sababu n'o bɔnnatɔgɔ

- A bɛ Sɔrɔ di nɔɔnɔ na = dinɔɔnɔ-sukaro

- A ka ca npekuden nɔɔnɔ na = npekusukaro

- A bɛ Sɔrɔ jiridennɔɔnɔ bɛɛ la = nɔɔnɔsukaro

- A bɛ Kɛ ka golo Dogi = dogolisukaro

- A bɛ Kɛ galamugu la = galasukaro

- A bɛ Kɛ farijidɛsɛ furakɛji la = fariji-sukaro

- A bɛ Kɛ sɔrɔmu ye = sɔrɔmusukaro

fructose/levulose:

Tɔgɔda-sababu n'o bɔnnatɔgɔ

- A bɛ Sɔrɔ jiriden timiman bɛɛ la = jiriden-sukaro / jirinɔɔnɔ-sukaro

- A bɛ Kɛ ka dlɔ Labɛn = dlɔdonsukaro

Finnan den 5 bɛ sukaro minnu kɔnɔ

pentose/ribose:

Tɔggɔda-sababu n'o bɔnnatɔgɔ

- finnan den duuru bɛ sukaro min na = duurulasukaro

xylose (C5H10O5):

Tɔggɔda-sababu n'o bɔnnatɔgɔ

- A tɛ Yeele mɔgɔ joli la = jolikɔn-sukaro

- Sukarodun-banatɔw ka sukaro dunta don = banabaatɔsukaro

- Bonyali bɛrɛkɛɲɛ sukaro don = bɛrɛbɛn-sukaro

- A bɛ Sɔrɔ jiri bu, kolo, fara la = jiribu-sukaro

 

 

Blàdon : 2016-07-07     Yɛlɛmako laban : 2017-02-26


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015