FÀKAN

Mali duguw >

Kɔ̀lɛnna

Dugu yɔrɔfɔli

Kɔ̀lɛnna marabolo fɔlɔ dugu dɔ ye min bɛ Kita kolomi fɛ ani Fuɲa galoda. A ni Kita cɛ ye bam 14 ni k’a ni Fuɲa ta Kɛ bam 2 ye. Dafɛla bɛ Kɔ̀lɛnna ni kɔrɔn cɛ ni bam 9 ɲɔgɔn ye, a ni tlebin cɛ dugu ye Fuɲa ye, bam 2, Fuɲa bɛrɛda b'a ni worodugu cɛ ni bam 3 ye, min ye kɛɲɛka fɛ la ye, o ye Gumankɔ ye, bam 4. Duguba min bɛ yen ni Kɔ̀lɛnna n'o cɛ ka sùrun, o ye Kita ye.

Dugu tɔgɔko

Kɔ̀lɛnna Tɔgɔ ma Fàlen ka bi a Sìgira. A sìgibaa ye Patɛ Sidibe. Ale de Bɔra Gunmakɔ ka Nà sɛnɛ bolo ma.

Dugu dugutigiya

Kɔ̀lɛnnakaw ka dugutigiko ye laadalata ye min bɛ jamu bɛɛ ka bolo kan. U ka dugutigiya bɛ Nà sugandili-kunda de. Ni dugutigikɔrɔ Faatura, kura de bɛ Sìgi sàn kelen o kɔ. U ka dugutigikɔrɔ dɔw tɔgɔ flɛ: Patɛ Sidibe, Sirima Sidibe, Burama Sidibe, Sori Sidibe, Kɔrɔgɛ Sidibe, Madi Jalo, Madi Jakite, Musa Jakite, Sanba Sidibe. Maa min Bɛ dugu kùnna bì, o ye Musa Sidibe ye.

Dugu in tun bɛ jamanatigi-dugu kɔrɔ, o ye Kita ye.

Dugu bònya

Kɔ̀lɛnna ye kìn 1 ye. A ba sigiyɔrɔ 4nan na. A sigiyɔrɔ kɔrɔw ye Fuɲa Moribugu, Fuɲa bɛrɛda, Kodogoni ani a bɛ yɔrɔ min na bì. Siya minnu bɛ yen, olu ye maninka, bamananw ani fla. Yen jamuw ye Sidibe, Jalo, Jakite, Sangarɛ, Keyt, Kulubali ani Tarawele ye. Sɛnɛkunya b'u bɛɛ ni ɲɔgɔn cɛ. Jamu kofota ninnu bɛɛ bɛ ɲɔgɔn Furu. Furu bɛ kin bɛɛ ni ɲɔgɔn cɛ.

Yen kanfɔtaw ye maninkakan, bamanankan ani flakan ye. Nka kan min bɛ Fɔ yen kosɛbɛ, o ye bamanankan ye.

Dugu baarako

Sɛnɛ fanga ka Bòn Kɔ̀lɛnna kosɛbɛ. Ka Fàra o kan baganmara, jàgo ani mɔni bɛ Kɛ yen.

Forosɛnɛ siratigɛ la, u bɛ fɛn minnu Sɛnɛ, olu ye: keninke, sàɲɔ, kàba, màlo, tiga, tiganinkurun, ɲimikala, gajaba, ku, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, kuruba (jabere), danan, bɛnɛ, dà, fini, filensun, kɔɔri.

Nakɔsɛnɛ: mangoro, buyagi, manje, bananku, jafarana, jabibi, sebe, lenburuba, lenburukumu, mandiriye, namasa, tamati, nkɔyɔ, jaba, salati, ʃù, nanaye, melɔn, karɔti, pɔpɔrɔn, beterafu.

Jàgo: sὲnεfεnw, fìnifeere, butigifeere, baganjago.

Baganmara : misi, bà, saga, sonsan, fàli, sò, wùlu, jakuma, bama, koorokaara.

U bɛ kamanmafɛn minnu Mara, olu ye: ʃɛ, kami, tonkɔnɔ, jɛnɛntubanin; bawɔlɔ.

Mɔniko nàsira la, u bɛ laadalamɔni Kɛ. O mɔnikɛyɔrɔw ye Filani-madala, Jijan ani Telenja ye. Mɔnikɛminɛn dɔw ye jɔ, susu ani doolen ye.

Bololabaara minnu bɛ Kɛ Kɔ̀lɛnna olu ye : sigilandla, kalakadla, sansaradla, bɔrɛdla.

O tɛmɛnen kɔ numuyabaaraw bɛ Kɛ dugu in na. Numucɛw bɛ baara minnu Kɛ, olu ye: dabadla, jeledla, jalodla, murudla, zundla, marifa, tama, biɲɛn, kurun, ŋunan. Numumusow ta ye bɔgɔdaga, faka, dun, ɲintin, lɛfɛ dlali ye

Dosonya bɛ yen wa donsow bolo bɛ Dòn ye.

Sɛnɛ de fanga ka bon yen kosɛbɛ.

Dugu fɛrɛko

Fɛɛrɛ minnu bɛ  Kɔ̀lɛnnakaw bolo kungofɛnw fàgali la olu ye : manabεlε, ntεfεrε, wɔlɔjuru, wɔlɔgεn, bese, waraminɛ-nɛgɛ, nkalaŋɛ, fɛlebɔ, basaminɛ-nɛgɛ, furabulu samani ka wɔlɔ Minɛ a fan kan, dingɛ tigɛli ka wɔlɔfan Bla o kɔnɔ, ʃiladɔn mana dali, buturu, kalanin, marfa.

Sokɔnɔfεnw minεni : ncɔlɔ ( ka misiden Dabɔ sin na), jonbori (ka juru ncoma Fili misi ɲε), ka bagan masina Nεgεn ka Don a kεyɔrɔ la walima k’a Gεn ka Minε.

Dugu yiriwaliko

Kokura nàlenw Kɔ̀lɛnnakaw fɛ yen, olu ye : Лɔsiimansin, jabaranin, kɔɔrisugu, tlebarika-walan, kalalikεmansin, moto, pɔnpekɔlɔn, kɔlɔn ŋana, sɛnɛkɛ-mansin, senfɛjuru, latigɛdɔn, jisamamansin.

Baaɲumankɛ-tɔn min ni dugu bɛ baara la bì, o ye nakɔbaara baaɲumakɛ-tɔn ye. Ale Nàna ni nɛgɛjasa ye.

Dugu kàlanko

 

Lakɔlikalanso 1 de bɛ yen forobaya la min Dabɔra 2003 sàn. Sàn 6kalan don. Dugu ta ye 3 ye ni ka kɛnyɛrɛye k 3 fana ye. Balikukalanso 1 bɛ yen.

 

Lakɔlikalan fanga de ka bon yen kosɛbɛ.

 

Dugu batoko

 

Silamɛya de bɛ Kɔ̀lɛnna. Misiri gansan kelen bɛ yen. Kɛmɔgɔ de Nàna ni diinɛ in ye 1917 sàn.

 

O kɔ fɛ yen laadalabato ye kɔmɔ ye. O batoyɔrɔ ye kɔmotu ye. Dugu in dasiriw ye Lingɛ ni Jala ye.

Dugu ɲεnajεko

 

Kɔɲɔ, laadalakow, tɔnɲɛnajɛw, seliw, sanyεlεmaw ani sankunbεn ye Kɔ̀lɛnnakaw ka ɲɛnajɛlakow ye. U ka o ɲɛnajɛ ninnu fɔlifɛnw ye nkɔnin, flen, gita, bàra ani dunun, bɔlɔn, dan, sinbi, kisa, daro ye. Nka ɲɛnajɛfɛn kɔrɔ dɔw fana bɛ yen i n'a fɔ bɛlɛta, nparibɔ, fɛrɛn, juruden, nten, wali, ʃεnta ani kɔlɔci. Kɔ̀lɛnnakaw ka nin ɲɛnajɛ ninnu bɛ Kɛ bàrade la. Nin bεε kɔ fε farikoloɲεnεjε wεrεw bε yen i n’a fɔ sennantolatan, sennaboli ani nεgεsoboli.

 

Dugu kungoko

 

Kɔ̀lɛnna kungo kɔnɔ, jisigiyɔrɔw, jiriw ani kungofɛnw de bɛ yen.

 

Kɔ̀lɛnna kɔ ye 1 ye

 

O kɔ in na, fɛn minnu bɛ Sɔrɔ yen : salen, ntɛbɛnbaman, ntigin, dodo, talaka, nfanan ; bàma, kaana, koorokaara, ntori, wondo.

 

Jiriw : jala, bànan, sanan, genun, nkaba, dingɛ, gele, npeku, zaban, nsira, bumu, ʃi, nɛrɛ, sebe, toro, balazan, kɔlɔ, ntabakùnba, koro, woo, ntɔngɛ, ntege, zɛrɛninjɛ, nkalama, danga, sunsun, zɛkɛnɛ, zaajɛ, nten, ɲama, ngùna, minkɔn, ntomi, wɔlɔ.

 

Kungofɛnw : sinɛnnin, bàla, minɛn, nkolonin, warabilen, suruku, miniɲan, dànkalan, ntomisa, nkorogo, duga, kungokami, wɔlɔ, bunun dingon, tentanin, baninkɔnɔ, tonkanjɔ, ntubanin, sɛgɛ.

 

Yen kungodaw ye Tabiya, Kolenkɔrɔ ani Misala ye ni k'a kùlu Kɛ Tanbala kùruba ye.

Dugu kaburudoko

 

Kaburudo 6 ye dugu in na. O Sɔrɔla dugu bonya ni yɔrɔw janyali ɲɔgɔn na fɛ. Dɔw bɛ dugu kɔnɔ, dɔw bɛ tlebin fɛ.

Dugu waatiko

 

Waatiko nàasira la, waati minnu bɛ Kɔ̀lɛnna, olu ye tlema, samiɲɛ ani kawulɛ ye. Yen funteni sannadan ye 35 ye. Nɛnɛ dugumadan ye 15 ye.

Dugu kabakoma-yɔrɔko

 

Kabakoma-yɔrɔko ye kɔ fɛ ko ye bawo kùnnafoni ma Sɔrɔ o kan fɔlɔ.

 

 

Blàdon : 2017-07-25     Yɛlɛmako laban : 2017-08-10


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015