FÀKAN

Dɔnniya fòrobayali >

Dɔnniya fòrobayali jὲmukan tàko 35nan

Làbɛn 4 : Nimadɔn

Dakun : Yeli sɔ̀minan

1. Fàrikolo sɔ̀minanw kofɔli

- Mɔ̀gɔ fàri la, ‘fɛn 5 Bɛ yèn minnu b’a To fàrikolo bɛ a kὲrɛfɛfɛn sɔ̀mi Sɔ̀rɔ ;
- O ‘fɛn 5 Ye ɲɛ ye, nun, nὲn, tlo, ani gòlo ;
- An b’a Fɔ o la, ko fàrikolo sɔ̀minan Ye ‘mìnɛn ye fàrikolo la min b’a To a tìgi bɛ a gὲrɛnnafɛn Lakodɔn ;
- ‘Mìsali la, ni tasuma bɛ Gὲrɛ mɔ̀gɔ la, n’o ma Dɔn fùnteni sɔ̀mi Sɔ̀rɔli fɛ i gòlo la, o bɛ Dɔn ɲɛ ka yeli fɛ ;
- Nìn bɛɛ b’a Jìra ko mɔ̀gɔ fàrikolo ka sɔ̀mi sɔ̀rɔminɛnw ka ca : yeli sɔ̀minan, kasa sɔ̀minan, nɛnɛni sɔ̀minan, mɛnni sɔ̀minan ani màganna sɔ̀minan.
 
2. Yeli sɔ̀minan
- Yeli sɔ̀minan Ye ɲɛ ye fàrikolo la ;
- Den 2 Dòn minnu bɛ làmaga u yὲrɛ ma walima dabɔnkanma la dìngɛ dɔ ‘kɔnɔ;
- Лɛ suguya ka ca u fàri ɲɛ cogoya fɛ : ɲɛ jɛmanw, ɲɛ finmanw, ɲɛ bagalamaw ;
 
3. Лɛ bàrisogoko
- Mɔ̀gɔ ɲɛ Ye ‘fɛn kòorilen de ye f’o b’a To a bɛ weele bamanankan na ko ɲɛkili walima ɲɛkisɛ ;
- A foroko labὲnnen Dòn ‘fàra ni fàra : ɲɛ fàrajɛ, gòlojɛ, ɲɛ balofara walima ɲɛ jàminɛ;
- A sokɔnɔna falen Dòn namayaji 2 la minnu b’a foololi sawura Di a ma : nɔgɔbɔji ani ɲɛbaraji ;
- A bàrisogo ‘mìnɛn wɛrɛw ye : ɲɛ dùngaren (fàra dɔ Dòn a flɛlikɛfan fɛ), jàkoronnan (fàra min bɛ jà Koron k’a Blà kà Tὲmɛ ɲɛbaraji fɛ kà T’a Sìgi jàminɛ fàra kan), ɲɛ fìn (ale ka mɔsɔnkafoni bɛ wo « ɲɛfinwo » hakɛlama Blà flɛli yeelen bɛ Dòn min fɛ, jàsigida (ale Bɛ jàminɛ fàra kan kà jà yeta jà ba Sìgi kà Лὲ), yelisira (fàsakun dɔ Dòn min bɛ ɲɛkili ni kùnsɛmɛ Blà ɲɔgɔn na kà jà sɔ̀mi Lase kùnsɛmɛ o dyalatigɛ ni yàmaruya Di a kan) ;
 
4. Лɛ dὲmɛnanw
- Лɛ bɛ Dὲmɛ a ka baara la a laminifɛn dɔw fɛ ;
- Лɛsi bɛ ɲɛ Dὲmɛ ni ɲàgasaw ni buguriw bàlili ye kà Dòn a la ;
- Лɛkankonsi bɛ ɲɛ Dὲmɛ ni wɔɔsijiw bàlili ye kà Jìgin a kan ;
- Fàsajuru dɔw bɛ ɲɛ la kà Taa ɲɛdingɛ la minnu b’a lamagali Blà ‘sèn kan ;
- Лɛjibɔbaraw bɛ ɲɛdingɛ kὲrɛw la k’a Лigin ni a màgolajiw ye;
 
5. Лɛlabanaw
- Лɛ nɔ̀fɛbana ka ca ;
- U bɛ da mìnɛ ɲɛdimi gansan na fo kà Se fyèntɔya ma ;
- A bàna dɔw ye : ɲɛjalandimi, yɔrɔsurunyebaliya, yɔrɔjanyebaliya, jàkoronnangoya, ɲɛjibarabisi, jàtɛmɛ, yeliwomabana, ɲɛɲagamibana, kàlamɛnɛnbana.
 
6. Dodaɲɛ sɔ̀rɔlenw blàli fransɛkan na
balofara = choroïde
dabɔnkanma = volontaire
dìngɛ = orbite
dùngaren = cornée
fàra = couche, membrane
fàsajuru = muscle suspenseur
fyèntɔya = cécité
gòlojɛ = conjonctive
jàkoronnan = cristallin
jàkoronnangoya = cataracte
jàminɛ = rétine
jàminɛtiɲɛ = rétinopathie
jàsigida = fovéa
jàtɛmɛ = hypermétropie
kàlamɛnɛnbana = strabisme
kasa = odeur
kùnsɛmɛ = cerveau
lakodɔn = sentire
nɔgɔbɔji = humeur acqueuse
ɲɛ = œil
ɲɛ fàrajɛ = sclérotique
ɲɛ fìn = iris
ɲɛfinwo = pupille
ɲɛbaraji = corps vitré
ɲɛdimi = inflammation de l’œil
ɲɛjalandimi = conjonctivite
ɲɛjibarabisi = glaucome
ɲɛjibɔbara = glande lacrymale
ɲɛkankonsi = sourcils
ɲɛɲagamibana = daltonisme
ɲɛsi = cils
sɔ̀mi = perception
sɔ̀minan = organe de sens
yɔrɔjanyebaliya = myopie
yɔrɔsurunyebaliya = presbytie
yeli = vision
yeli sɔ̀minan = organe de la vision
yelisira = nerf optique
yeliwomabana = astigmatisme
 
Sunkofɔlan
Ballo, Issiaka, 2019, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine (Thèse de doctorat, ULSHB - IPU).
Microsoft Encarta Collection, 2009, sucre (Diabète sucré).

Blàdon : 2024-04-28     Yɛlɛmako laban : 2024-04-28


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015