FÀKAN

Dɔnniya fòrobayali >

Dɔnniya fòrobayali jὲmukan tàko 34nan

Làbɛn 4 : Nimadɔn

Dakun : Sukarobana

 

1. Sukarobana kofɔli
- Sukarobana Ye ‘sìginfɛbana ye min bɛ mɔ̀gɔw Mìnɛ n’a bɛ sukaro cayali Bange jòli ni ɲɛgɛnɛ na ;
- A sababu bɛ Bɔ sukaro baarali gὲlɛya la fàrikolo fɛ sumanbayɛlɛma ‘sèn fɛ ;
- Tɔgɔ min Dar’a la bamanankan na mɔ̀gɔw fɛ, o t’a bàna ‘cogoya misɛn bɛɛ Kofɔ, bàri a bɛ fɔ k’a cìcogo dɔw bɛ yèn minnu sìrilen tɛ sukaroko la kosɛbɛ ;
- Nkà a fɔli a ma ko sukarobana o b’a To an b’a Fàamu ‘bakuurubaya la ;
- A kɔnin man kan kà fɔ ko sukarodunbana bàri sukaro dunndala tɛ sin k’a Bange fàri la n’a m’a sɔ̀rɔ sukaro ɲɛnamayacogo (bayɛlɛmacogo) tìɲɛnen tɛ fàri la.

2. Sukarobana suguya flà
- Sukarobana yὲrɛ tlalen Dòn kà Kɛ suguya flà ye : sugu I ani Sugu II
- A sugu I tùn bɛ Dèli kà Weele ko denya sukarobana, k’a sugu II Weele ko balikuya sukarobana ;
- Sukarobana sugu I jàmalabɔcogo tɛ tὲmɛ mɔ̀gɔ 10 kà Se 15 ma ‘kὲmɛsara la ;
- Sukarobàna sugu I bɛ Fɔ kà Kɛ tàngalifalenbana dɔ ye bàri k’a bàna To mɔ̀gɔ la, i fàrikolo tàngalanw bɛ fìli u ka kὲlɛ kɛta la kà Bàga fàrikolo mìnɛn dɔw ma k’olu Kὲlɛ fu ;
- A sugu I in furakɛli bɛ Kɛ ni samanɛnɛji furajilama ye ;
- A yeli de ka ca ‘denmisɛnkunda ;
- Sukarobana sugu II bɛ Ye mɔ̀gɔw la k’a da Mìnɛ u sàn 40 tὲmɛnen ‘kɔ ;
- Ale ‘dɔn man di kɛnɛkantaamashɛnw la f’a tìgi ka jòlisɛgɛsɛgɛ Kɛ ;
- A bɛ Dɔn jòlita ‘sèn fɛ ni sukaro hakɛ Tὲmɛna a dàn kan jòli ni ɲɛgɛnɛ na.

3. Sukarobana gὲlɛyali
- Sukarobana mana mɔ̀gɔ Mìnɛ, ni denya sukarobana Dòn o juguyali ‘taa ka di ɲɛ fɛ, nkà ni balikuya sukarobana Dòn, o juguyali sènna ka suma ;
- Sukarobana bɛ gὲlɛya kà ‘bàna wɛrɛ minnu Bange fàrikolo la olu ye : yeli dadugali ye (jàminɛtiɲɛ) ;
- O siratigɛ la, sukarobana ye fyèntɔya fànba ju ye yànn’i sàn 50 kà Se ;
- A bɛ jòlibilensira Degun kà sɔ̀misiraw fana Nàgasi ;
- O waleyaw bɛ Bange ɲɔ̀nsɔnw dɛsɛli la fo sèntigɛ ni bolotigɛw bɛ Ye a ko la ;
 
4. Sukarobana furakɛli
- Sukarobana sugu 2 bɛɛ n’a furakɛcogo Dòn ;
- ‘Bakuurubaya la, sukarobana furakɛli bɛ ‘fὲɛrɛw Blà ‘sèn kan walasa fàrilasukaro kana Tὲmɛ a hakɛlama kan ;
- O fàrilasukaro bὲrɛ bὲnni bɛ Tὲmɛ sira flà fɛ : samanɛnɛji kɛli ka dὲmɛ Dòn fàri ma ani dumuni kɛcogo da jìginni kà Bὲn ‘sukaro baasintanw ma ;
- Sukarobana yὲrɛ bɛ Kùnbɛn cogoya flà la : mɔ̀gɔw tàngali a ma yànn’a k’u Sɔ̀rɔ ani a bàna tìgilamɔgɔw tɔ̀pɔtɔli k’a wulili sènnasumaya walima k’a juguyali Bàli ;
 
5. Sukarobana sababuw
- Sukarobana sababu ka ca ;
- N’a sugu I Dòn, o sababu bɛ Bɔ samanɛnɛji bɔta dɔgɔya walima o bɔbaliya la ;
- N’a sugu II Dòn, o sababu tɛ Bɔ samanɛnɛji ntànya ‘fàn si la, nkà o bɛ Bɔ samanɛnɛji bɔlen kɔnni na fàrikolo fɛ ;
- ‘Kùn caman wɛrɛw bɛ fàrikolo Blà kà samanɛnɛji Kɔn k’a sɔ̀rɔ kɛnɛya tùma fɛ, fàrikolo yὲrɛ ka laɲini ye o namanji in sɔ̀rɔli ye.
 
6. Dodaɲɛ sɔ̀rɔlenw blàli fransɛkan na
dilan = glucose
jàminɛtiɲɛ = rétinopathie
nimadɔn = biologie
sukaro = sucre / glucide
sukarobanatɔ = personne diabétique
 
Sunkofɔlan
Ballo, Issiaka, 2022a, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine, Bamako, Edis.
Ballo, Issiaka, 2019, Enrichissement lexical du bamanankan :  les appariements bamanan des dénominations françaises des concepts de la biologie humaine (Thèse de doctorat, ULSHB - IPU).
Ballo, Issiaka, 2022b, Essai de dénomination des sucres. Pour une utilité socio-économique du travail terminologique, in Linguistique pour le développement, Dir Jean-Philipe Zouogbo, Paris, EAC..<
Microsoft Encarta Collection, 2009, sucre (Diabète sucré).

Blàdon : 2024-04-28     Yɛlɛmako laban : 2024-04-28


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015