FÀKAN

Dɔnniya fòrobayali

Dɔnniya fòrobayali jὲmukan tàko 12nan

Làbɛn 3 : Bàngudɔn : Tlè n’a màntonw kisa.
Dakun : Dùgukoloblen n’a kùnkanfaamuyaw (mars et ses littératures scientifiques)
1.    ‘Sègin kɛli mànton yelenw tɛrɛmɛni kan fo kà Se dùgukoloblen ma: welennin, sìgidoolo, dùgukolo, dùgukoloblen.
2.    Mànton 4 : Dùgukoloblen (Mars)
2.1           Dùgukoloblen kofɔli (Présentation de mars)
-        Mànton 4nan dòn min bɛ Bòli tlè da fɛ n’i b’i Màbɔ tlè la kà T’a fɛ ;
-        Dùgukoloblen bɛ Da dùgukolo kan kà Sɔ̀rɔ kà ntòlaba Da a kan ;
-        Kɔnɔnamanton 4nan dòn minnu bɛ weele ko bɔ̀gɔkurumàntonw ;
-        Dùgukoloblen ka blèn ɲɛlaye la, o de Nàna ni tɔgɔ in dali ye a la ;


 
2.2           Dùgukoloblen ni tlè cɛ jànya (Distance par rapport au soleil)
-        Fùrancɛ bam miliyɔn 228 ɲɔgɔn b’a ni tlè ‘cɛ ;
-        Fùrancɛ bam miliyɔn 78 b’a ni dùgukolo ‘cɛ, o min Y’a dùgumadankan ye ;
-        Fùrancɛ bam miliyɔn 550 ɲɔ̀gɔn b’a ni ntòlaba ‘cɛ, o min Y’a sanfɛdankan ye ;
 
2.3           Dùgukoloblen bàrisogoko (Structure de mars)
-        Bɔ̀gɔkurumanton dòn, o min bɛ Dànfara kà Bɔ fiɲɛkurumanton ni jikurumanton ma ;
-        Kùluw ni jifolonw b’a kan ;
-        Dùguyibayiba nɔ̀w Yera a kan dùgufɔɔnɔ ‘sèn bɛ minnu na;
-        Dùgukoloblen kòorikɔnɔ bònya Ye bam 6 791 ye, o min Ye dùgukolo ta tlancɛ ye ;
-        Dùgukoloblen bɔ̀gɔ ka sɔsɔlenya bɛ 3,9 hakɛ la, o min bɛ ɲini kà Kɛ welennin ta tlancɛ ye (6,1) ;
-        Dùgukoloblen kanfuntenihakɛ jìginnenba Ye nɛnɛ dɛsɛko -140 ye ni k’a yὲlɛnnenba Se fùnteni hakɛ 30 ma ;
 
2.4           Dùgukoloblen ka bɔnnɔnako (Mouvement de mars)
-        Dùgukoloblen bɛ tlè lamini tlè 687 ‘kɔnɔ, o min y’a ka sàn kelen ye ;
-        A ka munu-mununi kùntaala bɛ Bὲn waati 24 hakɛ ma, o min Ye dùgukolo ta ɲɔgɔn ye ;
-        A munubɔlɔ kèlekuli (nutation) B’a sàn waati naani sababu la ;
 
2.5           Dùgukoloblen forokofiɲɛko (atmosphère martienne)
-        Dùgukoloblen forokofiɲɛ ‘kolo man girin ;
-        Jisu fɛngɛmannin dɔ bɛ a forokofiɲɛ na ;
 

2.6           Dodaɲɛkura fɔlenw fàamuya dili :
1.     mànton = satellite
2.     sannakolo = planète
3.     dalikɛnɛ/jyɛnkolo = univers
4.     fìri = couche / épaisseur
5.     kèlekuli = nutation
6.     dùguyibayiba = phénomène géologique
7.     laminini = revolution
8.     munu-mununi = rotation
9.     fùntenihakɛ = température
10.  sɔsɔlenya = densité
11 dùgukolofɔɔnɔ = volcan

 

Blàdon : 2023-10-10     Yɛlɛmako laban : 2023-10-14


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015