FÀKAN

Mali duguw

Joyla

Dugu yɔrɔfɔli

Kulukɔrɔ marabolo la kolomiw dɔ ye Joyla ye. Joyla yɛrɛ dugu bɛ Kaladugu galoda fɛ nin k'a Kɛ Joyla kolomi fɛ minnu kubeda cookolen bɛ a dugu kɔnɔna na yen.

Dugu tɔgɔko

Joyla Sìgira kabini lawale la. Tɔgɔ fla t'a la. A Sìgira Suncὲ Mariko de fɛ min Bɔra Fiyaana. O fiyaanakaw fana Bɔra Buguni dafɛlaw la. Dugu in sìgiyɔrɔ jɛ tun ka can. O la Mɔgɔw tun b'a Fɔ ko "jɛ la". Ɔ tubabuw nàlen sa, olu de ye o jɛ la Kɛ Joyla ye. Joyla ni kɔrɔn cɛ, Wɔlɔmɛ de bɛ yen, a ni tlebin cɛ, Fìyaana de Bɛ yen, dugu min b'a ni kɛɲɛka cɛ, o ye Nɛɛmatùlayi ye nin ka Sɔrɔ ka Ntomi k'a ni worodugu cɛ. Dugu in ni duguba min ka Sùrun ɲɔgɔn na, o ye Faana ye, bam 40.

Dugu dugutigiya

Laadala-dugutigiko de bɛ Joyla. A bɛ Marikow dɔrɔn de ka bolo kan. Yen, dugutigiya bɛ Nà kɔrɔya-kunda de. Ni dugutigi kɔrɔ minniji Dɔgɔyara, kura de bɛ Sìgi kalo fla o 'kɔ. Joyla dugutigi kɔrɔ dɔw tɔgɔ ye: Suncὲ Mariko, Mɔnzɔn Mariko, Yakuba Mariko, Dɔɔweele Mariko. U ka sisan dugutigi ye Seedu Mariko ye. Jamanatigi-dugu kɔrɔ ye Joyla ye.

Dugu bònya

Kìn 4 de b'a kɔnɔ minnu ye Bolibana, Wɔlɔmɛ, Tripano ani Sokura ye. Dugu in b'a sìgiyɔrɔ fɔlɔ de la halisa. A sìgikɛnɛ ye m 3000 kὲrɛnaani ye. Bì-bi in na, Joyla maa bɛ 10.000 Bɔ.

Dugu siyako

Siya caman bɛ dugu in na. Olu ye bamanan, fla, kɔrɔbɔrɔ, miɲanka, maraka. Yen jamuw ye: Mariko, Fɔnba, Samakɛ, Tarawele, Jara, Ture, Kɔnɛ, Jalo, Sangarɛ, Sidibe. Yen, jamuw bɛɛ bɛ Furu ɲɔgɔn ma wa furu B'u ni dugu wɛrɛw 'cɛ. Kan minnu bɛ Fɔ yen, olu ye bamanankan, flakan, mamara, soŋay ani marakakan ye. Bamanankan de bɛ Fɔ kosɛbɛ ni tɔw ye.

Dugu baarako

Sɛnɛ ye Joyla baaraw la fànba dɔ ye. Ka Fàra o kan baganmara, jàgo ani mɔni fana bɛ yen.

Forosɛnɛ siratigɛ la, u bɛ fɛn minnu Sɛnɛ, olu ye: keninke, sàɲɔ, kàba, màlo, tiga, tiganinkurun, ɲimikala, gajaba, ku, bananku, woso, je, bàra, galama, ʃɔ, zɛrɛ, kuruba (jabere), danan, bɛnɛ, dà, fini, filensun, kɔɔri.

Nakɔsɛnɛ: mangoro, buyagi, manje, bananku, jafarana, jabibi, sebe, lenburuba, lenburukumu, mandiriye, namasa, tamati, nkɔyɔ, jaba, salati, ʃù, nanaye, melɔn, karɔti, pɔpɔrɔn, beterafu.

Jàgo: snεfεnw, fìnifeere, butigifeere, baganjago.

Baganmara : misi, bà, saga, sonsan, fàli, sò, wùlu, jakuma, bama, koorokaara.

U bɛ kamanmafɛn minnu Mara, olu ye: ʃɛ, kami, tonkɔnɔ, jɛnɛntubanin; bawɔlɔ.

Bololabaara minnu bɛ Kɛ Joyla olu ye : geseda, segereda, ciyan, sigilandla, kalakadla, sansaradla, bɔrɛdla, jiriʃi.

Mɔniko siratigɛ la, joylakaw ka mɔnikɛyɔrɔ ye ba ye.

O tɛmɛnen kɔ numuyabaaraw bɛ Kɛ dugu in na. Numucɛw bɛ baara minnu Kɛ, olu ye: dabadla, jeledla, jalodla, murudla, zundla, marifa, tama, biɲɛn, kurun, ŋunan. Numumusow ta ye bɔgɔdaga, faka, dun, fɔɔɲɔn, ɲintin, tinto, bɛɛlɔ, lɛfɛ dlali ye

Dosonya bɛ yen, donso-bolodon fana bɛ yen. Joyla sugu bɛ Jɔ don min, o ye sibiri ye.

Nin bɛɛ la, yen baaraw la fanba ye sɛnɛ de ye.

Dugu fὲɛrɛko

Fɛɛrɛ minnu bɛ  Joylakaw bolo kungofɛnw fàgali la olu ye : manabεlε, ntεfεrε, wɔlɔjuru, wɔlɔgεn, bese, waraminɛ-nɛgɛ, nkalaŋɛ, fɛlebɔ, basaminɛ-nɛgɛ, furabulu samani ka wɔlɔ Minɛ a fan kan, dingɛ tigɛli ka wɔlɔfan Bla o kɔnɔ, ʃiladɔn mana dali, buturu, kalanin, marfa.

Sokɔnɔfεnw minεni : ncɔlɔ ( ka misiden Dabɔ sin na), jonbori (ka juru ncoma Fili misi ɲε), ka bagan masina Nεgεn ka Don a kεyɔrɔ la walima k’a Gεn ka Minε.

Лεlakegunyakow : ncankoroda, finisɔgɔ, lokaloka, bɔfle.

Dugu yiriwaliko

Kokura nàlenw dugu in kɔnɔ olu ye : kuran, izini, mɔbili, kɛnɛyasow, ɲɔsimansin, jabaranin, kɔɔrisugu, tlebarika-walan, kalalikεmansin, moto, pɔnpekɔlɔn, kɔlɔn ŋana, sɛnɛkɛ-mansin, senfɛjuru, kumabaranin.

Baaɲuma-kɛtɔn min ni dugu bɛ baara la ɲɔgɔn fɛ bi, o ye lujuratɔw lafasalitɔn ye. U bɛ bolifɛnw Di lujuratɔw ma.

Dugu kàlanko

Kàlanko siratigɛ lakɔlikalanso 7 de bɛ yen. Yen lakɔlikalanso fɔlɔ Daminɛna 1967 sàn. Kàlanso 7 ninnu ye forobataw ye. Sàn  9kalanw don. Kɛnyɛreɛye ta ye 5 ye. O fɔlɔ Daminɛna 2008 sàn. O kɔfɛ cɛmakalanso 1 bɛ yen forobaya la nin k'a tɔw Kɛ kɛnyɛrɛye ye. Madarsasow fana bɛ yen. Balikukalanso kelen bε  yen. Nin bɛɛ kɔ, denmarayɔrɔ saba bɛ Joyla minnu Daminɛna 1980 sàn. Kàlan min Donna Joyla fɔlɔ o ye balikukalan ye nka bi lakɔlikalan de fanga ka bon kosεbε.

Lakɔlikalan sira fɛ Mɔnzɔn Mariko de Kɛra jɔyɔrɔtigi ye. A ʃi bɛ 44 na. Lakɔlikaramɔgɔ don Bamakɔ.

Dugu batoko

Dugumɔgɔw bε diinε minnu na, olu ye silamεya ni kerecɛnya ye. Jumamisiri 4 ni misiri gansan 8 de bɛ yen. Eglizi ye saba ye.

Dugu ɲεnajεko

Kɔɲɔ, laadalakow, tɔnɲɛnajɛw, seliw, sanyεlεmaw ani sankunbεn ye joylakaw ka ɲɛnajɛlakow ye. U ka o ɲɛnajɛ ninnu fɔlifɛnw ye nkɔnin, flen, gita, bàra ani dunun, bɔlɔn, dan, sinbi, kisa, daro ye. Nka ɲɛnajɛfɛn kɔrɔ dɔw fana bɛ yen i n'a fɔ bɛlɛta, nparibɔ, fɛrɛn, juruden, nten, wali, ʃεnta ani kɔlɔci. Kwazannakaw ka nin ɲɛnajɛ ninnu bɛ Kɛ fεrεba de la. Nin bεε kɔ fε farikoloɲεnεjε wεrεw bε yen i n’a fɔ sennantolatan, sennaboli ani nεgεsoboli.

Dugu kungoko

Joyla kungo kɔnɔ, jisigiyɔrɔw ( ba, dàla, fàla), jiriw ani kungofɛnw de bɛ yen.

Dugu in na, ba1, fàla 1 ani dàla saba de bε yen.

Jisigiyɔrɔ ninnun na fɛn minnu bɛ Sɔrɔ yen : salen, ntɛbɛnbaman, ntigin, dodo, talaka, nfanan ; bàma, kaana, koorokaara, ntori, wondo.

Jiriw : jala, bànan, sanan, genun, nkaba, dingɛ, gele, npeku, zaban, nsira, bumu, ʃi, nɛrɛ, sebe, toro, balazan, kɔlɔ, ntabakùnba, koro, woo, ntɔngɛ, ntege, zɛrɛninjɛ, nkalama, danga, sunsun, zɛkɛnɛ, zaajɛ, nten, ɲama, ngùna, minkɔn, ntomi, wɔlɔ.

Kungofɛnw : sinɛnnin, bàla, minɛn, nkolonin, warabilen, suruku, miniɲan, dànkalan, ntomisa, nkorogo, duga, kungokami, wɔlɔ, bunun dingon, tentanin, baninkɔnɔ, tonkanjɔ, ntubanin, sɛgɛ.

Bakùlu ye yen kùlu ye.

Dugu kaburudoko

Kaburudo fla de bɛ dugu in na. Mɔgɔ caaya de Nàna n'o flako ye. Kelen b'a ni worodugu cɛ, tɔ kelen b'a ni kɛɲɛka cɛ.

Dugu waatiko

Joyla, tlema mana Bɔ yen, samiɲɛ de bɛ Nà n'o Bɔra yen kawulɛ bɛ Nà. O kɔ fɛ fonɛnɛ bɛ yen.

Dugu kabakoma-yɔrɔko

Kùnnafoni min Bɛ Joyla kabakoma-yɔrɔko kan o ye ko o yɔrɔ ɲɔgɔn fla Bɛ yen mɔgɔw bɛ T'u ɲɛ Da minnu kan. Olu ye Masiraba ni Nkɛrɛkɛdingɛ ye.

 

 

Blàdon : 2017-06-04     Yɛlɛmako laban : 2017-07-08


I fɛla Fɔ fasiri kan :

Captcha

Fàkan Kanbaaraso
2017-07-09 21:58:14
I ni ce i ka blàsirali la. An y'i ka fɔlen Sɛgɛsɛgɛ mɔgɔ wɛrɛw fɛ. I ka fɔlen ye 'cyɛn ye. O la, an ye yɛlɛma Dòn a yɔrɔ la kà minɛ Kɛ i ka fɔlen ma. An b'i Waleɲuman-dɔn.
Amadu Kané
2017-07-07 21:54:31
Dugu tɔgɔgo: jɛla sigibaga no ye Sunjɛ Mariko, a bɔra Fiŋana d'en.

Jagomajira

Daɲɛgafe sànta

Fàkan bataki

Sìgidɔn

Jyɛn jamanaw

 

Mali duguw

Daɲɛsɛbɛn

Maralenw

2024

2023

2023-12

2023-11

2023-10

2023-09

2023-08

2023-07

2023-06

2023-05

2023-04

2023-03

2023-02

2023-01

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2017-12

2017-10

2017-09

2017-08

2017-07

2017-06

2017-05

2017-04

2017-03

2017-02

2017-01

2016

2016-12

2016-11

2016-10

2016-08

2016-07

2016-06

2016-05

2016-04

2016-03

2016-02

2016-01

2015